Σαράτσης Δημήτριος του Ι. –Βόλος 

Εξέχουσα Προσωπικότητα

Πρόκειται για πολύ σημαντική προσωπικότητα, γιατρό, βουλευτή, Υφυπουργό και δημοτικό σύμβουλο του Βόλου, με ιδιαίτερη ιατρική, κοινωνική και πολιτική δράση. 

Πρώιμη ηλικία

Γεννήθηκε το έτος 1871, όπως καταγράφεται σε σχόλια των αρχείων του ΔΗΚΙ Βόλου από συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Παγασών (Βόλου)[i]. Ο τόπος γέννησής του φαίνεται να ήταν η πόλη του Βόλου [ii]. Η ίδια πόλη ήταν και η έδρα ασκήσεως του ιατρικού του λειτουργήματος «επιτυχώς»[iii]. Άλλη πηγή αναφέρει ειδικώς τον Άνω Βόλο ως γενέτειρα του Δημητρίου Σαράτση[iv].

            Η εγκύκλια παιδεία του ιατρού έλαβε χώρα στον Άνω Βόλο και στην πόλη του Βόλου [v]. 

Σπουδές

Αναφέρεται ότι έγινε δεκτός στην Ιατρική Σχολή σε πολύ νεαρή ηλικία και ότι αποφοίτησε το έτος 1891, ήτοι μόλις είκοσι ετών. Ο Δ. Σαράτσης συνέχισε τις σπουδές του με μετεκπαίδευση στο Παρίσι. Αναφέρεται ότι θήτευσε εκεί κοντά σε διάσημους Καθηγητές Ιατρικής της εποχής [v]. 

Ιατρικό έργο – δράση

Το έτος 1894 επέστρεψε στον Βόλο, όπου και άρχισε την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος[v].

            Έχει γραφεί ότι χαρακτηρίζεται από τη δίψα του για συνεχή ενημέρωση στις εξελίξεις της Ιατρικής επιστήμης. Λάμβανε μέρος σε Συνέδρια της Ιατροχειρουργικής Εταιρείας και άλλων επιστημονικών οργανώσεων. Σε σύντομο χρονικό διάστημα απέκτησε πολύ καλή φήμη ως ιατρός[vi].

            Αρκετά νωρίς ασχολείται και με τη συγγραφή επιστημονικών κειμένων. Στην “Ἰατρική Ἐφημερίδα τοῦ Στρατοῦ” (έτος Γ΄, Περίοδος Τρίτη, αρ. 2, Σεπτέμβριος 1892, σελ. 98-104) δημοσίευσε το άρθρο “Ἡ ἀντισηψία διά τῆς αἱμοθεραπείας”[vii], [viii].  Στο άρθρο αυτό ο Δ. Σαράτσης προσδιορίζεται ως «Διδάκτωρ τῆς Ἰατρικῆς»[ix]. Στην ίδια εφημερίδα, το επόμενο έτος (έτος Δ΄, Περίοδος τρίτη, αρ. τεύχους 1, Αύγουστος 1893, σελ. 50-52) δημοσίευσε επιστημονικό άρθρο υπό τύπον επιστολής με τίτλο “Συμπληρωματικά περί χολέρας”[x], [xi]. Στο εν λόγω άρθρο ο Δ. Σαράτσης προσδιορίζεται ως «Ἰατρός (ἐκ Παρισίων)»[xii]. Τα πρώτα αυτά κείμενά του είναι γραμμένα σε γλώσσα καθαρεύουσα, ενώ αργότερα έγινε υπέρμαχος της δημοτικής [xiii].

Την 22α Φεβρουαρίου του 1899 το πρόβλημα της ευλογιάς ταλανίζει τον Βόλο και το Δημοτικό Συμβούλιο Παγασών συνεδριάζει επί τούτου και συζητά εισήγηση του προεδρεύοντος Κωνσταντίνου Γκλαβάνη (συνεδρία υπ’ αριθμό 3). Η νόσος βρίσκεται σε νέα έξαρση και το συμβούλιο, με την υπ’ αριθμό 16 πράξη του, ψηφίζει τη χορηγία έκτακτης πίστωσης ύψους 1000 δραχμών «εἰς βάρος τοῦ ἀποθέματος τοῦ ἐφετεινοῦ προϋπολογισμοῦ». Η χορηγία αφορά την κάλυψη εξόδων διαφόρων κατάλληλων μέτρων κατά της νόσου, εξόδων απομόνωσης, περιθάλψεως και διατροφής των πασχόντων από ευλογιά, καθώς και εξόδων για τον εμβολιασμό των απόρων κατοίκων της πόλεως. Το συμβούλιο διορίζει επίσης επιτροπή που θα ασχοληθεί με τη δαπάνη. Η επιτροπή συγκροτείται από τον δήμαρχο Ιωάννη Κ. Αργύρη – Χατζηαργύρη, τον Αστυνόμο και από τους γιατρούς Δ. Σαράτση και Αγ. Παπαγεωργιάδη[xiv].  

Το έτος 1901 ο Σαράτσης συμμετείχε στο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, όπου και παρουσίασε μελέτη του με θέμα “Δημόσια υγεία στην Ελλάδα”[xv].  

Όσον αφορά τη μάστιγα της εποχής, τη φυματίωση, αναφέρεται ότι οι γιατροί της Μαγνησίας Δ. Σαράτσης και Γ. Καραμάνης έζησαν περισσότερο από κάθε άλλον τα φοβερά αποτελέσματα της νόσου στον πληθυσμό του Βόλου. Έτσι ο Δ. Σαράτσης τον Μάιο του 1912 οργάνωσε στην πόλη του το Β΄ Ελληνικό Συνέδριο κατά της Φυματιώσεως, το οποίο και προλόγισε. Στο ίδιο συνέδριο κατέπληξε η προσωπικότητα, οι ιατρικές δραστηριότητες και οι έρευνες του ιδρυτή του Σανατορίου Πηλίου, ιατρού Γεώργιου Καραμάνη[xx]. Οι εργασίες του συνεδρίου διήρκεσαν από την 20ή μέχρι την 23η Μαΐου. Το συνέδριο ετέθη «ὑπό τήν ἐπίτιμον προεδρείαν καί ὑψηλήν προστασίαν τῆς Α.Β.Υ. τοῦ Διαδόχου» της Ελλάδας. Τα Πρακτικά του συνεδρίου εκδόθηκαν από τη Διοργανωτική του Επιτροπή. Την επιμέλεια της ανωτέρω εκδόσεως είχε ο ίδιος ο Δημήτριος Σαράτσης, ο οποίος αναφέρεται και στο εξώφυλλο του εντύπου ως έχων επίσης την ιδιότητα του Γενικού Γραμματέα της επιστημονικής αυτής εκδήλωσης[xxi]. Τα πρακτικά τυπώθηκαν σε ογκώδη, όπως σημειώνεται, τόμο. Η εκτύπωση πραγματοποιήθηκε στο τυπογραφείο της εφημερίδας του Βόλου “Ἡ Θεσσαλία” [xxii].

Για τον Σαράτση έχει γραφεί ότι «εξεφώνησε εμπνευσμένο λόγο» κατά την έναρξη του Συνεδρίου κατά της Φυματίωσης στον Βόλο, ανελθών τρίτος κατά σειρά στο βήμα, μετά τον Νομάρχη Λάρισας Π. Αργυρόπουλο και τον πρόεδρο της Ιατρικής Εταιρείας Βόλου Δ. Χατζηκώστα. Κατά το συνέδριο, όπως αναφέρει ο Γ. Αντωνακόπουλος, ξεχώρισε η εισήγησή του «Ὁ διά τοῦ Σχολείου ἀγών κατά τῆς φθίσεως. Ὑπαίθρια Σχολεῖα»[xxiii]. Ήταν ένας από τους επιστήμονες του Βόλου που εκφώνησαν ομιλία στο συνέδριο, επί συνόλου 43 ομιλητών [xxiv].

Είναι σημαντικότατο ότι ο Σαράτσης εισηγήθηκε το 1924 την ίδρυση ιδιαιτέρου Υπουργείου Υγιεινής, λόγω των ιδιαίτερων υγειονομικών αναγκών της χώρας. Το έτος 1930 ο γιατρός συμμετείχε στο Συνέδριο Υγιεινής. Εκεί πραγματοποίησε δύο επιστημονικές εισηγήσεις. Η μία είχε θέμα “Γιά τίς κοινωνικές ἀσφάλειες”, ενώ η άλλη τα “Φθηνά ὑγιεινά σπίτια”[xxv]. Γενικώς ο Σαράτσης επικεντρώνεται στα σοβαρά προβλήματα της Δημόσιας Υγείας και τις ασθένειες που σχετίζονται με κοινωνικά ζητήματα, όπως η φυματίωση. Μέλημά του είναι επίσης η βελτίωση της οργανώσεως των Υπηρεσιών Υγείας στην Ελλάδα. Έχοντας τα ανωτέρω ως στόχους του, δημοσίευσε σχετικές μελέτες σε περιοδικά, έγραψε άρθρα σε εφημερίδες της εποχής και έδωσε διαλέξεις σε Συλλόγους. Η προσπάθειά του είναι συνεχής και άοκνη [xxvi].

Το έτος 1936 ο Δημήτριος Σαράτσης εκδίδει το μεγαλύτερο σύγγραμμά του, το οποίο έχει τον τίτλο “Μαθήματα Ὑγιεινῆς”. Πρόκειται για ένα εκλαϊκευμένο σύγγραμμα που απευθύνεται σε κάθε ελληνική οικογένεια. Περιλαμβάνει, όπως αναφέρει και ο τίτλος του, ενημερωτικά άρθρα για πληθώρα θεμάτων υγιεινής και ιατρικών θεμάτων, τα οποία πρέπει να γνωρίζει και να εφαρμόζει κάθε άνθρωπος, ανεξαρτήτως μορφωτικού, κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου. Αναφέρεται ότι το βιβλίο αυτό διακρίνεται για την ακριβολογία και τη σαφήνειά του. Η γλώσσα του κειμένου είναι η δημοτική και μάλιστα χωρίς τόνους και πνεύματα. Το σύγγραμμα γνώρισε τρεις εκδόσεις, με την τελευταία να λαμβάνει χώρα από το Γαλλικό Ινστιτούτο το έτος 1951, ένα μήνα πριν από τον θάνατο του μεγάλου γιατρού και συγγραφέα του [xxvii].       

Την 19η Μαρτίου του 1938 ορίστηκε από τον Ιατρικό Σύλλογο Μαγνησίας τετραμελής επιτροπή, η οποία  σκοπό είχε τη μελέτη και τη σύνταξη εκθέσεως σχετικής με την υγειονομική κατάσταση του Βόλου. Πρόεδρος της εν λόγω επιτροπής ανέλαβε ο Δημήτριος Σαράτσης. Στην επιτροπή συμμετείχε και ο ιατρός Κωνσταντίνος Στριμμένος [xxix].          

Αναφέρεται επίσης ότι ο Σαράτσης χρημάτισε Διευθυντής του Πολιτικού Νοσοκομείου Βόλου, καθώς και Διευθυντής του Νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού στην ίδια πόλη.  

Δράση σε άλλους τομείς

Από το έτος 1905 μέχρι το έτος 1908 το Εργατικό Κέντρο του Βόλου «γίνεται φυτώριο κοινωνικών και ταξικών ζυμώσεων»[xvi]. Ανάμεσα στους πρωτοστατούντες διανοούμενους στη σοσιαλιστική κίνηση της πόλεως αναφέρεται και ο ιατρός Δημήτριος Σαράτσης, καθώς και ο Αλέξανδρος Δελμούζος (Εικ. 4), ιδρυτής του “Ανωτέρου Παρθεναγωγείου” του Βόλου και «πρωταγωνιστής» των λεγόμενων «Αθεϊκών» γεγονότων[xvii].

Το έτος 1908, στη συνεδρίαση με αριθμό 5 της 29ης Σεπτεμβρίου, το δημοτικό συμβούλιο Παγασών συζήτησε το θέμα του διορισμού διευθυντή στο Ανώτερο Παρθεναγωγείο της πόλεως του Βόλου. Ο ιατρός και δημοτικός σύμβουλος Δημήτριος Σαράτσης εισηγήθηκε το διορισμό στην εν λόγω θέση του Αλέξανδρου Δελμούζου (1880-1956). Ομιλητής στη συνεδρίαση ήταν και ο Περικλής Αποστολίδης (1845-1925). Η πρόταση του Σαράτση έγινε τελικά δεκτή και ο μηνιαίος μισθός του Δελμούζου ορίστηκε στις 350 δραχμές[xviii].

Ακολούθησαν τα λεγόμενα «αθεϊκά» γεγονότα του Βόλου. Στο Παρθεναγωγείο υποστηρίχθηκε η χρήση της δημοτικής γλώσσας, ενώ φαίνεται ότι καταργήθηκε η βαθμολογία και καταγραφή των απουσιών. Συζητήθηκε κατά τη διάρκεια των μαθημάτων η θεωρία του Δαρβίνου για την εξέλιξη των ειδών. Τα ανωτέρω ήταν πρωτόγνωρα για την εποχή. Ένα ατυχές γεγονός, της αρνήσεως της φιλολόγου του Παρθεναγωγείου Πηνελόπης Χρυσάκου να φιλήσει το χέρι του Μητροπολίτη Δημητριάδος Γερμανού Μαυρομάτη, κατά το έτος 1911, έδωσε την αφορμή για αναταραχή, η οποία γενικεύτηκε. Ο αρνητής της δημοτικής γλώσσας και βουλευτής του Βόλου Μπουφίδης φέρνει το θέμα στη Βουλή, κατηγορώντας το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Παρθεναγωγείου, ενώ και η εφημερίδα “Κήρυκας” του Βόλου επετέθη στον Δελμούζο, αφήνοντας και υπονοούμενα για ερωτικές συνευρέσεις του τελευταίου με τις μαθήτριές του. Το θέμα έλαβε πανελλήνιες διαστάσεις.

Στα «αθεϊκά» γεγονότα συμπεριλαμβάνεται και η ως φαίνεται θυελλώδης συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου Παγασών που αποφάσισε τελικά την κατάργηση του Ανώτερου Παρθεναγωγείου Βόλου. Αποφάσισε επίσης την ανακοίνωση της καταργήσεως στον διευθυντή του Παρθεναγωγείου Αλέξανδρο Δελμούζο. Η ανωτέρω συνεδρίαση είχε αριθμό 6 και έλαβε χώρα στις 2 Μαρτίου του 1911 με εισηγητή τον Απόστολο Κουτσαγγέλη (1871-1937). Ο Δ. Σαράτσης υποστήριξε θερμά τον Δελμούζο και το σχολείο του, αλλά η άποψή του μειοψήφησε[xix].

Τελικώς ασκήθηκε δίωξη και εναντίον του Δ. Σαράτση με την κατηγορία της υποστηρίξεως του Δελμούζου στο «αθεϊκό» του έργο στο Παρθεναγωγείο του Βόλου. Το 1914 όμως το Πενταμελές Εφετείο Ναυπλίου αθώωσε όλους τους κατηγορούμενους. 

Το έτος 1923 εκλέχθηκε Βουλευτής. 

Το 1932 ο Σαράτσης συμμετείχε στη βραχύβια – 6  ημερών – κυβέρνηση του Αλέξανδρου Παπαναστασίου ως Υφυπουργός Υγιεινής.

Στην κατοχή, ο γιατρός συμμετείχε εθελοντικά στην εφορεία παιδικών συσσιτίων. 

Ο Σαράτσης προσπάθησε να ερμηνεύσει με επιστημονικό τρόπο και άλλα πεδία της ανθρώπινης ζωής και υπάρξεως. Έδωσε έτσι διαλέξεις και συνέγραψε “Τί εἶναι τά ὄνειρα” και “Τά μεταψυχικά φαινόμενα καί κριτική τῶν σχετικῶν θεωρειῶν” [xxviii].

Από σύντομο βιογραφικό του σημείωμα που δημοσιεύθηκε περί το 1935 στα “Θεσσαλικά Χρονικά” – έκτακτη έκδοση – λαμβάνουμε τις πληροφορίες ότι ο Δ. Σαράτσης (Εικ. 31) «ἀσχολεῖται εἰς μελέτας κοινωνιολογικάς καί πρωτοστατεῖ εἰς τήν ἵδρυσιν προοδευτικῶν ἔργων». Χαρακτηρίζεται ως «ἀνήρ εὐρυτάτης ἐπιστημονικῆς μορφώσεως καί ἀνωτέρας αντιλήψεως», ο οποίος «ἐκδηλώνεται εἰς πᾶσαν πολιτικήν καί κοινωνικήν κίνησιν τοῦ τόπου». Το σημείωμα επισημαίνει ότι «λόγω τῶν ἐξαιρετικῶν του προσόντων» εκλέχθηκε και υπηρέτησε σε πολλές σημαντικές δημόσιες θέσεις, ήτοι σε θέσεις Βουλευτή, Δημοτικού Συμβούλου του Δήμου Παγασών, Προέδρου του Ιατρικού Συλλόγου της περιοχής, αλλά και Υπουργού της Υγιεινής [xxx]. Παρά ταύτα, το όνομά του Δ. Σαράτση δεν ανευρέθη κατά την έρευνα  στα σωζόμενα μητρώα μελών του Ιατρικού Συλλόγου Μαγνησίας.  

Στις  31 Μαρτίου του 1940 τον Δημήτριο Σαράτση, μετά από εκλογές, διαδέχθηκε στην Προεδρία του Ιατρικού Συλλόγου Μαγνησίας ο Οφθαλμίατρος Πανταζής Σταμούλης [xxxi].

Θάνατος

Ο Δημήτριος Σαράτσης απεβίωσε το έτος 1951, όπως πληροφορούμαστε από τα σχόλια που υπάρχουν στα αρχεία του ΔΗΚΙ Βόλου επί συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου Παγασών [xxxii].Αποτίμηση του βίου του - Σχόλια

Ο Δ. Σαράτσης ήταν ένας «ἰδεολόγος ὁραματιστής». Σκοπός της ζωής του ήταν η πρόοδος της επιστήμης, αλλά και η πρόοδος της παιδείας γενικότερα. Το έργο του δεν ήταν σημαντικότατο μόνο για την Ιατρική, αλλά και για τα γράμματα και την επιστήμη, καθώς και για την πολιτική. Ήταν ο γιατρός και ο άνθρωπος που ακαταπαύστως μεριμνούσε για το συμφέρον των συμπολιτών του και όλου του ελληνικού λαού [xxxiii]. Η διάδοση των γραμμάτων, η εκλαΐκευση των κατακτήσεων της επιστήμης, καθώς και η εκπαιδευτική και γλωσσική μεταρρύθμιση ήσαν βασικοί στόχοι του [xxxiv].  Έχει γραφτεί για τον Σαράτση ότι συμβολίζει τον ιατρό που, ξεκινώντας από την δική του επιστήμη, προχωρά σε μια πλατύτερη καλλιέργεια και άνοδο του πνευματικού και επιστημονικού του επιπέδου. Αισθάνεται δηλαδή την Ιατρική ως νοητική και πνευματική αφετηρία [xxxv] και όχι απλώς ως τελικό σκοπό του. Βιογραφικό σημείωμα του ιατρού μπορεί να βρει ο μελετητής και στο κείμενο του Νικολάου Κ. Βλάχου “Θεσσαλοί γιατροί (ΙΖ΄- ΙΘ’ αἰ.)” από το “Ἀρχεῖο Θεσσαλικῶν μελετῶν” του 1974 [xxxvi].

________________________________________

[i] ΔΗΚΙ, Πρακτικά Δημ. Συμβ. Παγασών 1907, Σχόλια,  τόμος 10, σελ. 364.

[ii] “Θεσσαλικά Χρονικά”, Έκτακτος Έκδοσις, Αθήναι 1935, σελ. 163.

[iii] “Θεσσαλικά Χρονικά”, έ.α., 1935, σελ. 163.

[iv] Βλάχος Ν. “Θεσσαλοί γιατροί”, 1974, σελ. 70.

[v] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 70.

[vi] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 70.

[vii] Αντωνακόπουλος Γ., Σχίζας Ν., Σκαμπαρδώνης Γ. “Ιατρική Εφημερίς του Στρατού”, 2001, σελ. 29.

[viii] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 70 [υποσημείωση 2].

[ix] Αντωνακόπουλος Γ., Σχίζας Ν., Σκαμπαρδώνης Γ. “Ιατρική Εφημερίς του Στρατού”, 2001, σελ. 29.

[x] Αντωνακόπουλος Γ., Σχίζας Ν., Σκαμπαρδώνης Γ., έ.α., σελ. 41.

[xi] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 70 [υποσημείωση 2].

[xii] Αντωνακόπουλος Γ., Σχίζας Ν., Σκαμπαρδώνης Γ. “Ιατρική Εφημερίς του Στρατού”, 2001, σελ. 41.

[xiii] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 70 [υποσημείωση 2].

[xiv] ΔΗΚΙ, Πρακτικά Δημ. Συμβ. Παγασών 1899, τόμος 8, σελ. 191.

[xv] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 71.

[xvi] Βουρνάς T. “1821-1909”, σελ. 586.

[xvii] Βουρνάς T. “1821-1909”, έ.α., σελ. 586-587.

[xviii] ΔΗΚΙ, Πρακτικά Δημ. Συμβ. Παγασών 1908, τόμος 11, σελ. 98.

[xix] ΔΗΚΙ, Πρακτικά Δημ. Συμβ. Παγασών 1911, τόμος 11, σελ. 394-403.

[xx] Πρακτικά Β΄ Συνεδρίου Φυματιώσεως, 1912, Επανέκδοση, Σχόλια, σελ. 13.

[xxi] Αντωνακόπουλος Γ., Γουργουλιάνης Κ., Εισαγωγή στα Πρακτικά του Β΄ Συνεδρίου Φυματιώσεως, σελ. 1-6.

[xxii] Αντωνακόπουλος Γ., Σχόλια στα Πρακτικά του Β΄ Ελληνικού Συνεδρίου κατά της Φυματιώσεως, σελ. 8.

[xxiii] Αντωνακόπουλος Γ., Σχόλια στα Πρακτικά, έ.α., σελ. 6.

[xxiv] Αντωνακόπουλος Γ., Σχόλια στα Πρακτικά, έ.α., σελ. 7.

[xxv] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 71.

[xxvi] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 71.

[xxvii] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 71.

[xxviii] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 71, 71 [υποσημείωση 1], 72.

[xxix] Θωμάς Γ. “Κώστας Στριμμένος ο τελευταίος ιατροφιλόσοφος”, 1997, σελ. 23-24.

[xxx] “Θεσσαλικά Χρονικά”, Έκτακτος Έκδοσις, Αθήναι 1935, σελ. 163.

[xxxi] Τσιλιβίδης Δ. “Οι Υγειονομικοί της Μαγνησίας στον Πόλεμο”, 2003, σελ. 12 [Υποσημείωση].

[xxxii] ΔΗΚΙ, Πρακτικά Δημ. Συμβ. Παγασών 1907, Σχόλια,  τόμος 10, σελ. 364.

[xxxiii] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 69-70.

[xxxiv] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 72.

[xxxv] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 70 [υποσημείωση 1, από τον Ι. Ν. Σηφαλάκη].

[xxxvi] Βλάχος Ν., έ.α., σελ. 69-74.